Deze kerngroep werd snel uitgebreid met prof. dr. Luc Calliauw, dr. Guy Van Renynghe en hospitaalzuster Marie-Paule Jacques.

De maandelijkse vergaderingen van de werkgroep Montanus gingen door in het klooster van de hospitaalzusters op de Sint-Janssite. Nog hetzelfde jaar werden de statuten van de vzw Montanus opgesteld. Robert Pannier werd de stichtend voorzitter, Luc Calliauw de ondervoorzitter en William De Groote de eerste secretaris.

Het Collegium Medico – Historicum Brugense was een feit. Als doel van de vereniging werd vooropgesteld om een actieve bijdrage te leveren aan de studie van de geneeskunde en de geneeskundige wetenschappen, van het hospitaalwezen, de ziekenzorg en de farmacie.

Ook de conservering van het Brugs medisch-historisch patrimonium en natuurlijk het inrichten van tentoonstellingen en symposia behoren tot de kerntaken van deze vzw.

Dit laatste werd onmiddellijk geactiveerd met het inrichten in 1993 van een eerste succesvolle tentoonstelling, in de ziekenzalen van het 19^de -eeuwse Sint-Janshospitaal: “De lente van de geneeskunde”. Deze bracht een overzicht van de evolutie van de geneeskunde tussen 1850 en 1950.

In 1994 werd gestart met de jaarlijkse lente- en herfstsymposia, die op woensdagavond doorgingen in de Simon Stevinzaal van het kunstcentrum Oud Sint-Jan.

Vanaf 1997 werden de teksten van deze symposia uitgegeven in de “Tijdingen Montanus”.

In het kader van Brugge culturele hoofdstad 2002 werden 2 dagvullende symposia georganiseerd: het lentesymposium 2002 in een co-organisatie met de Societas Historicae Medicinae Belgicae over de evolutie van het “Medisch denken” en het herfstsymposium 2002 in samenwerking met de kring voor de geschiedenis van de farmacie in de Benelux over “De evolutie van de farmacie in de lage landen”.

In 2006 werd een bestuurswissel doorgevoerd. Dr. William De Groote werd voorzitter, dr. Michel Deruyttere secretaris en dr. Robert Pannier werd gehuldigd als erevoorzitter.

Wegens het stijgend succes van de Montanussymposia diende vanaf 2006 ook uitgekeken worden naar een grotere vergaderruimte. Via een samenwerking met de vrienden van de Brugse musea, gaan sindsdien de meetings door op 1 mei en 11 november in de vriendenzaal van het Groeningemuseum. Deze ruimte wordt nu ook stilaan te klein gezien de grote opkomst op de Montanussymposia.

De erevoorzitter vervolledigde in de volgende jaren zijn studie over de geneeskunde in de 17^de eeuw in Brugge en publiceerde in 2008 zijn standaardwerk “Van gissen naar weten”.

Bijzonder waren in dat zelfde jaar de Tijdingen 2008 die zowel de Latijnse tekst van de “Pestis Brugana” van Thomas Montanus bevatten, alsook de Nederlandse vertaling ervan.

Tijdens het Open Monumentenweekend 2009 organiseerde de werkgroep Montanus lezingen en geleide wandelingen onder het thema “de verdwenen klinieken in Noord-Brugge”. Hierbij werd o.a. de jammerlijke afbraak van de van de Saint Clément kliniek, Brugge’s eerste privaatkliniek voor chirurgie, in het Verbrand Nieuwland aangeklaagd.

Een absoluut hoogtepunt was in 2011 de grote tentoonstelling die doorging op de zolders van het hospitaalmuseum Sint-Jan, “Van chirurgijns tot pestheiligen”. Deze bracht een uniek overzicht van de geneeskunde in het Ancien Régime in Brugge.

Bij de opening van deze tentoonstelling schonk het Collegium Medico – Historicum Brugense een schilderij van François Rapaert aan de stad Brugge, dit als een symbolische teaser om het klooster van de hospitaalzusters te integreren in het hospitaalmuseum Sint-Jan om zo nog meer de nadruk te kunnen leggen op de Brugse medische geschiedenis.

In de slipstream van deze tentoonstelling werd gestart met de organisatie van twee-jaarlijkse dagvullende symposia, georganiseerd op de VIVES-campus.

In 2011 “De geneeskunde in de 16^de en de 17^de eeuw”.

In 2013 in samenwerking met het Flanders Field museum en het museum Ghislain “De geneeskunde in WO I”.

En in 2015 “Napoleon en de krijgsgeneeskunde”. In dat zelfde jaar 2015 werd ook geparticipeerd aan de tentoonstelling “Body Worlds” .

Vanaf 2012 werden, specifiek voor de Montanusleden, de voorjaarssymposia opgestart op de campus SFX, waar enerzijds meer gespecialiseerde medisch-historische onderwerpen worden behandeld en anderzijds de boekpublicaties van Montanusleden worden voorgesteld.

In 2015 ging een oude Montanusdroom in vervulling met de realisatie van het borstbeeld van Thomas Montanus op de hospitaalsite.

Dr. Robert Pannier had zich jarenlang, tevergeefs ingezet voor het plaatsen van een beeld, als eerbetoon aan de hospitaalzusters op de Sint-Janssite. Dit als dank voor hun 800 jaar onbaatzuchtige inzet voor de zieke en behoeftige Bruggeling.

Nadat in 2013 de stad Diksmuide, de geboortestad van Thomas Vandenberghe, als hommage aan Montanus een nieuw borstbeeld plaatste in hun stadspark, kon een langdurige discussie opgestart worden met de Stad Brugge, die resulteerde in de schenking door de werkgroep Montanus, van een analoog borstbeeld aan de stad Brugge, dat onthuld werd op 25 april 2015.

Bij de viering van 25 jaar Montanus in 2017 was de raad van bestuur samengesteld uit : William De Groote voorzitter, Johan Mattelaer ondervoorzitter, Michel Deruyttere secretaris, Frans Patou penningmeester, Luc Calliauw, Johan Boelaert, Albert Clarysse, Paul Defoort, Bob Van Haverbeke, Ludo Meulebrouck, Erik Muls en Bert Gevaert. De waarnemende leden waren voor het OCMW-archief Hilde Debruyne en voor de Brugse musea Ruud Priem.

Het jubileumjaar 2017 werd afgesloten met een dagvullend symposium over “850 jaar ziekenzorg in Brugge”.

In 2018 werden tijdens het lentesymposium “de anatomische lessen van Amsterdam en Brugge” besproken en tijdens het herfstsymposium werd de figuur van Juan Luis Vives belicht.

In 2019 waren op de beide symposia “de Spaanse griep” en “100 jaar onderwijs verpleegkunde en 200 jaar onderwijs vroedkunde in Brugge” de belangrijkste items.

In 2020 kon nog op de limiet de voorjaarsmeeting plaatsvinden, oa. over “Sodomie in Brugge” samen met de voorstelling van het boek “Roma intima”. Maar toen kwam de lockdown door de covid19-epidemie, waarbij alle fysieke samenkomsten in 2020 en 2021 uitgesloten werden.

De vzw Montanus heeft dan zeer snel de switch gemaakt naar een reeks digitale medisch-historische “YouTube-lezingen”, die in deze lockdown periode op een grote bijval konden rekenen.

Intussen was een succesvolle crowdfunding actie bij de Montanus leden opgezet om een borstbeeld te kunnen realiseren voor Dokter Isaac De Meyer, de chirurg-verloskundige die in de 19^e eeuw in Brugge de gids was in de transitie van zorg naar geneeskunde. Het bronzen beeld, gerealiseerd door Jan Tamsin, werd door de vzw Montanus aan de Stad Brugge geschonken.

Op 2 mei 2021, dus 200 jaar na de dood van Napoleon Bonaparte, kon Burgemeester Dirk De fauw, corona-proof, het borstbeeld van deze legerchirurg die met de Keizer optrok in de 5^e coalitieoorlog, op de Sint-Janssite onthullen. Daar schittert het nu naast het beeld van Thomas Montanus, met een uitzicht op het 19^e -eeuwse Sint-Janshospitaal, dat dankzij zijn visie en inzet werd gerealiseerd.

Eind 2021 werd terug voor het eerst, in samenwerking met de Triënnale TraumA Brugge 2021, een fysieke Corona-proof meeting (met mondkapjes, social distancing en de nodige handhygiëne) georganiseerd in de Potterie over: “van de pest tot covid19, het pandemie TraumA”.

In het voorjaar 2022 kon eindelijk opnieuw een klassiek dagvullend lentesymposium plaatsvinden op de Hogeschool Vives, over “Lichaamsversiering, lichaamsverminking en lichaamsverandering”.

Het lustrumjaar 2022 – “30 jaar Montanus” wordt afgesloten met het Herfstsymposium, over “Funeraire zorg in Brugge”, in samenwerking met de Musea Brugge ter gelegenheid van de tentoonstelling “Oog in oog met de dood”.

Na het overlijden van Prof. Luc Calliauw, werd de kerngroep uitgebreid met : Michel Dhooghe, Marc De Meester, Jan Mulier, Marc Goetinck en Baudewijn Oosterlinck.

Naast de vele bijdragen voor onze Tijdingen hebben de leden van de kerngroep de laatste vijf jaar ook multipele medisch-historische uitgaves gepubliceerd. 

Een belangrijke bezorgdheid van de vzw Montanus blijft de concervering van het uitzonderlijk Brugs medisch historisch erfgoed. Na de zinloze afbraak van de Saint Clémentkliniek kon door onze actie de afbraak van het Militair ziekenhuis in de Peterseliestraat vermeden worden en we stimuleerden ook de dringende renovatie van de OLVr. van Nazarethkapel en het Sint-Elisabethweeshuis in de Nieuwe Gentweg. Beiden worden nu gerestaureerd tijdens de bouw van het nieuwe Sint-Andreasinstituut. Ook de herstemming van de Minnewaterkliniek tot stadskantoor is een bijzonder goede beslissing van het Brugse stadsbestuur, waarbij de neogotische kapel optimaal kan ingericht worden tot meetingzaal voor de Brugse erfgoedverenigingen.

De grote bezorgdheid van de vzw Montanus blijft de verloederde, maar unieke Sint Janssite, waarvoor enerzijds dringend een masterplan moet ontwikkeld worden ivm. de toekomstige ontwikkeling van de vroegere Verpleegsterschool Sint-Jan (waarvan de gevelrij in het Zonnekemeers zeker moet behouden blijven), de Kraamkliniek en het 19^e eeuwse hospitaal.

Anderzijds is het deugddoend dat de vzw Montanus betrokken wordt bij de nieuwe inrichting van het Hospitaalmuseum. Binnen de unieke ruimte van het gotische Sint-Janshospitaal moet Europa’s mooiste collectie over de geschiedenis van de zorg en de geneeskunde in het Ancien Régime getoond worden.

We hopen dat ter hoogte van de nieuwe westelijke ingang van het Hospitaalmuseum dan eindelijk ook een beeldengroep kan worden geplaatst, als hommage aan de Hospitaalzusters, die zich gedurende meer dan 800 jaar belangeloos ten dienste hebben gesteld van de zieke Bruggeling.

Besluit

Het Collegium Medico – Historicum Brugense heeft de laatste drie decennia duidelijk zijn plaats ingenomen tussen de andere Brugse geschiedkundige genootschappen. Dit succes is deels te danken aan het feit dat medisch-historici steeds op zoek zijn naar de mens achter de feiten in de geschiedenis. De geschiedenis van de mensheid wordt immers in een belangrijke mate beïnvloed door de mentale en fysieke gezondheid van zowel de geschiedenis bepalende individuen, als deze van bepaalde bevolkingsgroepen, maar ook deze van de brede maatschappij, waarvan de recente Covid19 epidemie het saillante bewijs is.

Het Collegium Medico – Historicum Brugense wil, uitgaande van zijn missie, verder een actieve bijdrage leveren aan de studie van de geschiedenis van de geneeskunde, de geneeskundige wetenschappen, het hospitaalwezen, de ziekenzorg en de farmacie.

In de komende decennia wil de vzw Montanus vooral zijn medisch- historische exploratie verderzetten, onder de inspiratie van haar grote voorbeelden Thomas Montanus en Isaac De Meyer.

Dr. William De Groote

Voorzitter Montanus vzw

11/11/2022

Tekst gepubliceerd in de Montanus Tijdingen 2021 – 2022